Giriş
Merkeziyetsiz finans (DeFi), son yıllarda kripto paranın birçok yatırım portföyünün önemli bir parçası hâline gelmesiyle muazzam bir büyüme yaşadı.
Ne var ki kripto paranın giderek daha fazla benimsenmesi kötü niyetli ve fırsatçı bir grubun, yani dolandırıcıların ilgisinin de arzu edilmeyen bir şekilde kriptoya yönelmesine neden oldu. Kriptoyla ilişkili dolandırıcılıklardan kaynaklanan kayıplar 2020'den 2021'e %79 artış gösterirken 2021 yılında dolandırıcılar dünya genelindeki kullanıcılardan 14 milyar $ değerinde kripto para çaldı.
Bu tür dolandırıcılıklar yatırımcıların sadece milyarlarca dolar kaybetmesine değil, aynı zamanda sektöre olan güvenlerini yitirmesine de neden oldu. Bu kötü niyetli planlar ayrıca potansiyel yatırımcılarda şüphe ve korku duyguları uyandırarak onları ilk kripto yatırımlarını yapmaktan alıkoydu.
Bu makale çeşitli kripto dolandırıcılık türlerini örneklerle açıklamanın yanı sıra en başta dolandırılmayı önlemeye ilişkin ipuçları da sunuyor.
Kripto Dolandırıcılığı Nedir?
Kripto “dolandırıcılığı,” birey ya da grupların kullanıcıların güvenlik kodları gibi özel bilgilerine erişme veya kişileri, kripto varlıklarını gizliliği ihlâl edilmiş bir dijital cüzdana göndermeleri için kandırma girişimlerini ifade eder. Kripto dolandırıcılığı, makalenin ilerleyen kısımlarında detaylı olarak inceleyeceğimiz üzere birçok farklı türde gerçekleşebilir.
Kripto Dolandırıcılığının Türleri
Kripto dolandırıcılıkları iki ana kategoride sınıflandırılabilir:
- Bir hedefin fiziksel donanımına, yani dijital cüzdanına veya hedefin güvenlik kodları gibi kimlik doğrulama bilgilerine erişmeyi amaçlayan dolandırıcılıklar.
- Kimliğe bürünme, hileli yatırım teklifleri, sahte iş fırsatları veya diğer kötü niyetli yollarla doğrudan bir hedeften kripto para birimi talep edilen dolandırıcılıklar.
Bu geniş sınıflandırmaya karşın kripto para kullanıcılarının başına gelen başka özel dolandırıcılık türleri de vardır. Kripto sektöründeki başlıca dolandırıcılık türleri şunlardır:
Yükseltme ve Düşürme (Pump-and-dump)
Yükseltme ve düşürme dolandırıcılığı, içeriden bir grubun, mesajlaşma uygulamalarını veya sosyal medyayı kullanarak ünlü ve önemli bir kimsenin söz konusu dijital para birimini desteklediğine dair söylentiler yayması yoluyla gerçekleştirilir. Amacı, yatırımcıları o kripto parayı satın almaya ayartmak, kripto para biriminin fiyatını artırmak, daha sonra ellerinde tuttukları varlıkları satmak ve böylece o kripto para biriminin değerinin düşmesine neden olmaktır.
Yatırımcı kişiler, genellikle yeni çıkan ve çok az işlem geçmişi olan bir kripto para biriminin tamamını satın aldığında, içeriden kişiler söz konusu kriptoyu yüksek fiyatlarla satmaya veya “dumping’e” başlar. Bu hareket, kitleleri aldatma pahasına hızlı bir satış ile dik bir düşüşe neden olarak bu kişilerin kâr elde etmesi ile sonuçlanır.
Kimlik Avı (Phishing)
Kimlik avı, kripto para sektöründe gerçekleşen yaygın bir dolandırıcılıktır. Yükseltme ve düşürme dolandırıcılığında olduğu gibi dijital para birimiyle sınırlı değildir. Kripto para dünyasında kimlik avı, mağdur kişilerin şifre ve özel kripto cüzdan anahtarları gibi hassas bilgileri vermelerini sağlamak üzere onları kandırmak anlamına gelir.
Kimlik avı dolandırıcılıkları genellikle e-posta üzerinden gerçekleşir ve dolandırıcılar bir yetkili gibi davranarak kullanıcıların kimlik bilgilerini ister. Bu dolandırıcılık çeşitli sosyal medya platformlarında da yaygındır.
Pig Butchering (Romantik Dolandırıcılık)
Adından da anlaşılacağı üzere “pig butchering” (domuz kasaplığı) dolandırıcılığı mağdurlar için çok ciddi sonuçlar doğurur.
Pig butchering dolandırıcılığı genellikle çevirim içi arkadaşlık sitelerinde gerçekleşir. Dolandırıcı, “domuzu” (mağduru) kendisine çekmek için çekici bir profil resmi koyar ve ardından çevrim içi mesajlaşma yoluyla onu belirli bir süre boyunca “şişmanlatır”. Mağdur, dolandırıcı ile yakınlaştıkça ona daha çok güvenmeye başlar.
Sonunda dolandırıcı, mağdura kripto para piyasasında elde ettiği sözde büyük kazançlardan bahseder ve bazı yatırımlarında onu takip etmesini tavsiye eder. Başlangıçta, bu yatırımlar kâğıt üzerinde cömertçe karşılığını veriyor gibi görünse de para aslında gönderilir gönderilmez yok olmuştur. Sahte siteler kullanan dolandırıcı, mağduru failin sahte hesabına daha büyük meblağlarda para göndermesi için kandırır.
Mağdur parasını çekmeye çalıştığında çabaları sonuç vermez. Kesim için şişmanlatılmış olan "domuzun” eli boş kalır.
Domuz kasaplığı dolandırıcılığının kökeninin Çin olduğuna inanılır ve bu dolandırıcılık türü, nispeten uzun sürmesi ile tanınır.
Ponzi Düzeni (Ponzi Scheme)
Ponzi sistemi ya da Ponzi düzeni, adını 1920'lerin ünlü dolandırıcısı Charles Ponzi'den almıştır. Bu dolandırıcılığın temel fikri bir asırdan fazladır değişmemiştir.
Şu şekilde işler: Sahtekâr bir broker, garantili ve cömert getirileri olan kesin bir yatırım tavsiyesi verir. Gizli bir strateji veya konumuz kapsamında bir kripto para birimi üzerinde ikna edici bir iddia sunabilir.
Başlangıçta fikir makul görünür, zira hesap bakiyeniz yükselmeye devam eder ve bir miktar nakit de çekebilirsiniz. Ancak gerçekte, sahtekâr paranın çoğunu cebine indirirken hileyi örtbas etmek için sahte evraklar düzenler. Yeni yatırımcılara az miktarlarda ödeme yapmak için de önceki yatırımcılardan gelen parayı kullanır.
Sisteme daha fazla yatırımcı girdikçe dolandırıcı bu oyunu sürdürmenin giderek zorlaştığını fark eder. Sistem çöktüğünde paranız çoktan gitmiş olur.
Örneğin Bernie Madoff, 2008'de sistemi çökmeden önce yaklaşık 5.000 yatırımcıdan aşağı yukarı 17 milyar $ toplamıştı. Bu meblağın 3 milyar $’ı ise hiç geri alınamadı.
Likidite Havuzlarının Sıfırlanması (Rug Pull)
Likidite havuzlarının sıfırlanması, bir kripto para birimi proje ekibinin, yeni coin’in fiyatını yükselttiği ve ardından parayla birlikte ortadan kaybolduğu bir kripto dolandırıcılığıdır. Yatırımcılar daha sonra temelsiz, geleceği olmayan ve değersiz bir token ile ortada bırakılır.
Bu dolandırıcılık türü yalnızca içeriden kişilerin çıkmasına izin verecek şekilde kodlandığından, genellikle içeriden olmayanların sahip oldukları token’leri satmasına izin vermez.
Airdrop Dolandırıcılığı
Merkeziyetsiz finansta (DeFi) Airdrop dolandırıcılıkları öne çıkmaktadır. Bu dolandırıcılıkta kripto dünyasında token Airdrop’u olarak adlandırılan bir yöntem kullanılır. Token Airdrop’u, belirli bir kripto platformunda veya yazılımda belirli eylemleri gerçekleştirmenin ödülü olarak dijital cüzdanınıza token “dağıtılmasıdır.”
Yasal bir token Airdrop’u, genellikle bir topluluk başlatmak ve onu büyütmek için gerçekleştirilirken, Airdrop dolandırıcılıkları da turlar yapmaktadır.
Şu şekilde işler: Belirli bir değere sahipmiş gibi görünen bir token, Airdrop yoluyla cüzdanınıza dağıtılır. Bir kripto yatırım startup’ı olan Stacked’in COO’su Alan Eschweiler bunu “Airdrop yoluyla size dağıtılan token’i daha iyi bilinen bir token’e dönüştürmeye çalıştığınızda, protokole sandığınızdan daha fazla izin vererek hacker'ın cüzdanınızdaki tüm varlıklara erişmesine izin vermiş oluyorsunuz.” şeklinde açıklar. Bu gerçekleştikten sonra cüzdanınız muhtemelen dakikalar veya hatta saniyeler içinde boşaltılır.
Ünlü Kullanımı Dolandırıcılığı
Bu dolandırıcılık türünde dolandırıcılar, sadık hayranları kandırmak için Facebook, Twitter ve Instagram'da sahte ünlü hesapları oluştururlar. Bu dolandırıcılar daha sonra yıldızın takipçilerine ulaşarak onlardan aşağıdakilere benzer bahanelerle para ister:
- Tanışma etkinlikleri ve özel konserler için özel biletler
- Genellikle gerçek ünlüyle bağlantılı bir amaç için sözde hayır kurumlarına bağışlar
- Sözde bir büyük ödül için işlem ücretleri
- Ünlü ve büyük bir iş insanından geldiği iddia edilen “kripto para anlaşması” olarak sunulan bir “kesin yatırım”
Bir başka popüler dolandırıcılık taktiğinde ise sahte bir canlı yayın kullanılır. Sahte ünlü hesabında dolandırıcı yıldızın gerçek sosyal akışından alınan bir video yayınlar ve bir görsele gizlenmiş bir şeyi tespit eden veya belirli bir ifade kullanarak yorum yapan ilk 500 veya 1.000 kişiye büyük bir nakit ödül verileceğini vadeder. Bu tür ödül tekliflerine yanıt verenler, daha sonra sözde ödemeyi kolaylaştırmak için kripto cüzdan anahtarlarını ve diğer kişisel bilgilerini talep eden bir mesaj alırlar. Dolandırıcı bu topladığı bilgilerle kurbanın kripto varlıklarına erişir ve bunları çalar.
Kendi Kendine İşlem (Wash Trading)
Kendi kendine işlem, belirli bir varlığın fiyatını etkilemek veya bu varlık ile alım-satım faaliyetini manipüle etmek amacıyla bir yatırımcının bir varlığı sattığı ve sonra onu sattığı anda veya buna çok yakın bir zamanda o varlığı yeniden satın aldığı bir satış işlemidir.
Bir yatırımcı veya şirketin kendi kendine işlem yapmasının çeşitli amaçları vardır:
- Satın alma faaliyetini teşvik etmek ve fiyatları yükseltmek
- Satışı teşvik etmek ve fiyatları düşürmek
- Bir sermaye kaybında varlığı kilitleyip daha düşük bir maliyet bazında satın alarak vergi indirimi elde etmek
Birçok olası nedeni olsa da kendi kendine işlemin temel amacı, insanları yanlış yönlendirmek ve işlem gören bir varlığın fiyat ve hacmine ilişkin algıları artırmaktır.
Geleneksel Hackleme ve Hırsızlık
Çoğu kullanıcı, doğası gereği değiştirilemez olduğu için blok zincirinin son derece güvenli olduğunu düşünür. Birçok kişinin onu “hacklenemez” olarak adlandırmasının nedeni de budur. Ancak ne yazık ki son olaylar, bilgisayar korsanlarının bazı durumlarda blok zincirlerine erişebileceğini göstermiştir.
Doğrulama sırasında "madenciler", gerçek olduklarından emin olmak için işlemleri inceler. Bir veya birkaç bilgisayar korsanı bu madencilik sürecinin en az yarısı üzerindeki kontrolü ele geçirirse (%51 saldırısı) bunun sonuçları korkunç olabilir. Örneğin dolandırıcı madenciler, blok zincirinin çatalını (fork) oluşturabilir. Çatal; blok zincirinin, bazı işlemlerin yansıtılmadığı yinelenen bir sürümüdür. Madenciler daha sonra çatal üzerinde tamamen farklı bir işlem koleksiyonu oluşturarak, hileli olmasına karşın bunun blok zincirinin gerçek versiyonu gibi görünmesini sağlayabilir. Bilgisayar korsanları ayrıca çataldan söz konusu kripto para birimi ile çift harcama gerçekleştirebilir.
Bilhassa büyük veya daha karmaşık blok zincirlerinde zaman zaman, blok zincirinin oluşturulması sırasında hatalar veya güvenlik açıkları ortaya çıkabilir. Bu gibi durumlarda, bilgisayar korsanları güvenlik açıklarını tespit ederek bir saldırı planlayabilir. Bu durumda dolandırıcılık faaliyeti yansıtılmadığından bilgisayar korsanları fark edilmeden kullanıcılardan para çalabilir. Blok zinciri işlemlerinin değiştirilemez doğasından dolayı ne yazık ki çalınan parayı geri almanın tek yolu, tüm kullanıcılar tarafından yetkili blok zinciri olarak tanınan bir çatal oluşturmaktır.
Bir kripto para borsasının güvenlik uygulamaları zayıf olduğunda, bilgisayar korsanları kullanıcıların varlıklarını çalabilir ve hatta kimlik hırsızlığı gerçekleştirebilir.
Kripto Dolandırıcılığı Neden Bu Kadar Yaygın?
Chainalysis Blok zinciri veri platformuna göre kripto para dolandırıcılıklarındaki artışın arkasındaki ana faktör ironik bir şekilde merkeziyetsiz finansın (DeFi) hızlı yükselişidir.
DeFi, bankalar ve avukatlar da dâhil olmak üzere finans sektöründeki tüm geleneksel aracıların kaldırılmasını amaçlar. Ayrıca bu aracıların yerini tüm finansal işlemleri bağımsız olarak onaylayan ve düzenleyen, halka açık bir blok zincirinde yazılmış olan bir kod parçasının almasını önerir.
DeFi sektörü henüz emekleme aşamasında olduğundan altyapısı eksiktir ve daha fazla geliştirmeye ihtiyaç duymaktadır. Bu kod parçası hâlâ geliştirilmekte olduğundan DeFi yazılımı şu anda bilgisayar korsanlarına karşı oldukça savunmasızdır. 2021'de gerçekleşen tüm saldırıların %21'i DeFi kodundaki boşluklardan faydalandı. Üçüncü taraf müdahalesinin olmaması genellikle DeFi'ın bir avantajı olarak algılansa da, düzenleyicilerin alandaki sahtekârlığı durdurmasını zorlaştırdığından dezavantaj da oluşturabilir.
Gerçekleşmiş 7 Kripto Dolandırıcılığı
1) FaZe Clan
Kripto Dolandırıcılığı Türü: Yükseltme ve Düşürme
Yıl: 2021
Kaybedilen Tutar: 30.000 $
Haziran 2021'de, RiceGum ve Sommer Ray gibi geniş takipçi kitlesine sahip influencer’lar ve FaZe Clan’ın (başarılı bir e-spor organizasyonu ve influencer iş geliştirme merkezi) bazı üyeleri, “Save the Kids” (KIDS) adlı yeni bir kripto para birimine çevrim içi olarak desteklerini gösterdiler.
Bu yeni token’in web sitesi (şu anda kapalı), kripto girişiminin çocuklar için daha iyi bir dünya inşa etmeye yardımcı olduğunu iddia etti ve token gelirlerinin bir kısmını hayır kurumlarına bağışlayacağını vadetti.
Birçok hayran, onu destekleyen influencer’ların tanınırlığı sayesinde yatırımlarının korunduğuna inanarak bu hayır amaçlı kripto düzenine para "akıttı". Sonuç mu? Paraları neredeyse bir gecede kayboldu.
Çevrim içi suçlamaların sayısı giderek artarken FaZe Clan, dolandırıcılığa karışan bir üyesini kovdu ve diğer üç üyesini uzaklaştırdı.
Çıkarılan Ders
- Yatırım yapmadan önce, yeni bir kriptoyu kimin desteklediğinden bağımsız olarak mutlaka kendi araştırmanızı yapın.
- İyi bir amaç uğrunaymış gibi görünse bile, hakkında çok az veya hiç bilgi bulunmayan yeni projelere karşı daima şüpheci olun.
2) Celsius Networks
Kripto Dolandırıcılığı Türü: Kimlik Avı
Yıl: 2021
Kaybedilen Tutar: Belirlenemedi
14 Nisan 2021'in ilk saatlerinde, ödüllü bir kripto para birimi platformu olan Celsius Network'ün birçok kullanıcısı şüpheli bir e-posta aldıklarını bildirmeye başladı.
E-posta Celsius'tan geliyormuş gibi görünüyordu. Uzun zamandır beklenen "Celsius Web Cüzdanı"nın lansmanını duyuran e-posta, içerdiği promosyon bağlantısındaki talimatları takip eden kullanıcıların 500 $ değerinde CEL kazanacağını bildiriyordu.
Ancak bazı dikkatli kullanıcılar, bağlantının onları şirketin resmî alan adı "celsius.network" yerine "celsiuswallet.network"e yönlendirdiğini fark etti. Bu, bir şeylerin doğru olmadığını gösteriyordu. Celsius, her zaman başka bir resmî alan adına sahip olmadıklarını açıkça belirtirdi.
Ne yazık ki hedef web sayfası şirketin resmî web sayfasına çok benzediğinden, birçok kullanıcı talimatları izleyerek hassas bilgileri göndermeye devam etti. Çok geçmeden birçok kullanıcının kripto bakiyelerini kaybettiğine ve pek çoğunun da aynı dolandırıcılık sayfasına bağlantı veren kimlik avı e-postaları ve SMS mesajları aldıklarına dair haberler yayılmaya başladı.
Çıkarılan Ders
- Kripto platformlarından e-posta ve mesaj aldığınızda daima tetikte olun; gerçek platform sahiplerinden olmayabilirler.
- Herhangi bir kişisel bilgi vermeden önce e-postanın veya mesajın ayrıntılarını doğrulamak için platformun resmî web sitesini kontrol edin.
- Teklif son derece heyecan verici ve eşsiz bir fırsat gibi görünse bile, bir adım geri çekilerek yeni bir perspektiften teklifi tekrar inceleyin; daha önce gözünüzden kaçmış olan bir şeyi fark edebilirsiniz.
- İnce detaylara dikkat edin ve doğru görünmeyen bir şey varsa devam etmeyin.
3) Tennessee Romantik Dolandırıcılığı
Kripto Dolandırıcılığı Türü: Pig Butchering (Domuz Kasaplığı)
Yıl: 2021
Kaybedilen Tutar: 390.000 $
Tennesseeli bir kadın, bir kripto flört dolandırıcılığına kanarak kendisine ve babasına ait olan 390.000 $’ı kaybettiğini bildirdi.
24 yaşındaki Nicole Hutchinson, annesinden miras kalan evi satmış ve bu satıştan elde ettiği geliri babasıyla paylaşmıştı. Miras aldığı 280.000 $ ile California'da bir hayat kurmayı ve ayrıca ailesine destek olmayı planlıyordu.
Nicole, California'ya taşınmadan önce yeni arkadaşlar edinmek amacıyla çevrim içi bir arkadaşlık sitesi olan Hinge'i kullanmaya başladı. Hinge'de "Hao" adında bir adamla tanıştı ve kısa sürede arkadaş oldular. Hao, Nicole’un Çin'de evlat edinildiği kasabadandı, bu da Nicole’un onunla güçlü bir bağ kurmasına yol açtı. Hao ayrıca ona kripto para yatırımı yapacağını söyledi ve onun da aynısını yapmasını tavsiye etti.
Hao, Nicole'e meşru bir site olan Crypto.com'da bir hesap oluşturmasını önerdi. Daha sonra ona bir bağlantı gönderdi ve parasını, bir kripto para borsa platformu olduğunu iddia ettiği yeni bağlantıya aktarmasını istedi.
Nicole küçük meblağlarla başlasa da kısa süre içinde daha fazla tutarda para yatırmaya başladı. Elde ettiği “kârlar” hesabına yansımaya başlayınca, babasına da yatırım yapmaya başlamasını önerdi ve babası da onun tavsiyesine uydu.
Aralık ayına gelindiğinde birleşik hesaplarının toplam bakiyesi 1,2 milyon dolar değerindeydi ve Hutchinson bu parayı çekmeye karar verdi. Bu noktada site ona, parasını çekebilmesi için önce 380.000 $ civarında yüklü bir "vergi" ödemesi gerektiğini söyledi. İşte o zaman tüm kripto para yatırımlarının aslında gerçek olmadığını ve kendisine ve babasına ait tüm fonların dolandırıcının cebine gittiğini anladı.
Çıkarılan Ders
- İnternet’te kripto yatırım tavsiyesi veren kişilerin her zaman kimlik bilgilerini kontrol edin.
- Bilhassa da İnternet üzerinden olmak üzere duygusal bağlantılara dayanarak finansal kararlar vermeyin.
- Tüm varlıklarınızı kripto varlıklarına yatırmayın. Portföyünüzün yalnızca %1'ini ve net değerinizin %2’si ila 5'ini kriptoya yatırın. Sadece kaybetmeye hazır olduğunuz kadar yatırım yapın çünkü kripto piyasası oldukça değişkendir. Kaybetmeyi göze aldığınız miktar kadar yatırım yaparsanız bir dolandırıcılığın mağduru olsanız bile çok sıkıntı çekmemiş olursunuz.
4) OneCoin
Kripto Dolandırıcılığı Türü: Ponzi Düzeni
Yıl: 2014—2019
Kaybedilen Tutar: 5,8 milyar $
OneCoin, kripto sektöründe en uzun süre devam eden Ponzi düzeni olarak bilinir. Bulgar bir dolandırıcı olan Ruja Ignatova, namı diğer Cryptoqueen (Kripto Kraliçesi) tarafından kuruldu. 2014 ve 2019 yılları arasında kripto endüstrisindeki en büyük yenilik ve “Bitcoin Katili" olarak pazarlanan OneCoin birçok yatırımcıyı cezbetti. Ancak proje, yatırımcıları 5,8 milyar $ dolandırdı.
Bu "iş girişimi"nin ardında, üyelere yeni yatırımcılar getirmeleri karşılığında OneCoin ve nakit ödeme yapan çok seviyeli bir pazarlama sistemi vardı.
Ancak asıl sorun pazarlama stratejisi değil, Onecoin'in kendine ait bir blok zinciri bile olmamasıydı. Bu nedenle, yatırımcıların satın aldıkları veya aldıkları OneCoin aslında tanınan bir dijital varlık teknolojisi ile desteklenmeyen değersiz bir coin’di.
Uzun yıllar yatırımcıları Onecoin'e yatırım yapmamaları konusunda uyardıktan sonra ABD hükûmeti sonunda, şirketin operasyonlarını durdurdu ve liderleri hakkında suçlamalarda bulundu. Ancak Ignatova çoktan ortadan kaybolmuştu. OneCoin'in kurucu ortağı Sebastian Greenwood şu anda Amerika Birleşik Devletleri'nde hapiste olsa da Ignatova’nın nerede olduğu hâlâ bilinmiyor.
Çıkarılan Ders
- Bir proje ve kurucuları hakkında bilgi sahibi olmadan ve gerçek yatırımcıların proje üzerine inceleme yorumlarını okumadan herhangi bir yatırım yapmayın.
- Herhangi bir kripto para satın almadan önce onun (blok zinciri ve akıllı sözleşmeler gibi) teknik ayrıntılarını dikkatlice kontrol edin.
- Kripto para birimleri üzerinde herhangi bir düzenleyici kontrolleri olmamasına rağmen hükûmetlerin uyarılarını dikkate alın çünkü bunlar daha önce dolandırılan diğer kişilerin bildirimlerine dayanıyor olabilir. Güvende kalmak için tüm uyarılara dikkat edin.
5) Squid Game
Kripto Dolandırıcılığı Türü: Likidite Havuzlarının Sıfırlanması
Yıl: 2021
Kaybedilen Tutar: 3,38 milyon $
SQUID, 2021'de Netflix'i kasıp kavuran Güney Kore dizisi Squid Game'den esinlenen bir kripto para birimidir. SQUID'in, Squid Game'den ilham alan yeni bir çevrim içi oyunda kullanılan bir token olduğu söylendi. 1 Kasım 2021'de 1 SQUID’in değeri 2.861 $’a yükselirken coin, kripto grafiklerinde zirveye oturdu.
Bir "oyna-kazan kripto para birimi" olarak pazarlanan SQUID coin PancakeSwap’da işlem görmeye başladı ve fiyatı yüzde binler oranında artış gösterdi. Kripto projesi ile Squid Game dizisi arasında bir ilişki olduğuna inanan kullanıcılardan büyük bir ilgi gördü.
CoinMarketCap web sitesine göre, SQUID’in değeri 2.861 $'a ulaştıktan sonra 0 $'a düştü. Kripto yaratıcılarının tokenlerini kısa süre içinde nakit paraya dönüştürerek borsadaki likidite havuzunu boşalttığı bu olay likidite havuzlarının sıfırlanması olarak bilinir. Teknoloji web sitesi Gizmodo, SQUID geliştiricilerinin yaklaşık 3,38 milyon dolar çaldığını bildiriyor.
SQUID’in ilk coin arzının (ICO) bir aldatmaca olduğuna dair sayısız işaret vardı, (artık ortadan kaybolan) web sitesinin yazım hatalarıyla dolu olması bunlardan biriydi. CoinMarketCap ayrıca SQUID satın alırken "aşırı dikkatli olun" uyarısı göstererek potansiyel yatırımcıları bunun olası bir dolandırıcılık olduğu konusunda uyarmıştı. Bununla birlikte, BBC, Business Insider, CNBC, Fortune ve Yahoo News gibi ana akım haber kaynakları, sadece birkaç gün içinde %83.000 yükselen yeni Squid Game kripto para birimini manşetlerine taşımaya devam etmişti.
Çıkarılan Ders
- Bir coin’in güvenilirliğini belirleyen tek faktör fiyatı değildir. Ayrıca projenin web sitesini de kontrol etmeniz ve yazım hataları veya alternatif alan adları gibi önemsiz görünen tehlike işaretlerine karşı da dikkatli olmanız gerekir.
- Kripto varlıklar doğası gereği risklidir, dolayısıyla hangi risklerin alınmaya değer olduğunu ve hangilerinin alınmaya değer olmadığını dikkatlice değerlendirmek çok önemlidir.
- Yeni bir kripto varlığına yatırım yapmayı düşünüyorsanız seçiminizi dikkatlice yapın. Bir kripto para birimi hakkında bulduğunuz tavsiyeler çok çelişkili ise en doğrusu ona yatırım yapmamak olacaktır.
6) OmiseGo Scam
Kripto Dolandırıcılığı Türü: Airdrop
Yıl: 2017
Kaybedilen Tutar: 56.781 $
Dolandırılan tutarın diğer dolandırıcılıklara kıyasla küçük olmasına karşın OmiseGo dolandırıcılığı, kripto para birimi halk arasında popülerleşmeden önce gerçekleşti.
OmiseGo’nun yönetim ekibi, Eylül 2017'de tokeninin (OMG) airdrop’unu yapmayı planlıyordu, ancak bir nedenden dolayı etkinlik erteledi. Fakat o zamana kadar haber yayılmış, airdrop kampanyası Twitter, Telegram ve çeşitli kripto forumlarında gördüğü ilgi yüzünden hâlihazırda büyük popülerlik kazanmıştı.
Dolandırıcılar, OMG airdrop'unun popülerliğinden yararlanarak sahte web siteleri ve Twitter hesapları oluşturdu ve şüphe duymayan kullanıcıları özel anahtarlarını girmeleri için kandırdı.
Bu dolandırıcılık, 56.781 $ değerinde yaklaşık 300 Ether token’inin katılımcılardan çalınmasından sonra tespit edildi.
Çıkarılan Ders
- Yeni bir proje ne kadar heyecan verici olursa olsun, mutlaka projenin resmî sitesindeki ve resmî sosyal medya kanallarındaki bildirimleri ve güncellemeleri takip edin.
- Projenin resmî web sitesi ile doğrudan bağlantısı olmayan sosyal medya hesaplarına özel anahtarlarınızı göndermeyiniz.
7) Poly Network
Kripto Dolandırıcılığı Türü: Hackleme
Yıl: 2021
Kaybedilen Tutar: 353 milyon $
Ağustos 2021'de bilgisayar korsanları, token-swap (takas) platformu olan PolyNetwork’den 613 milyon dolar değerinde dijital coin çaldı. Fakat bilgisayar korsanları, platformun çağrısının üzerine 24 saat içinde 260 milyon dolarlık tokeni iade etmeye karar verdi.
Müşteriler PolyNetwork'ü, bir uygulamaya erişerek, örneğin Bitcoin ve Ethereum gibi tokenleri Binance Smart Chain’e aktarmak gibi, çeşitli kripto işlemleri için kullanır.
Chainalysis'e göre, bu soygunun ardındaki saldırganlar, Ether ve bir Bitcoin de dâhil olmak üzere 12'den fazla kripto para biriminde fon çaldı.
Hacker, PolyNetwork sistem güvenlik açığını tespit ettiği için ona ödül olarak 500.000 $ ödeyip ona bir iş teklifinde bulunana kadar çalınan kripto varlıkları teslim etmeyi reddetti. Daha sonra PolyNetwork, “Mr. White Hat (Bay Beyaz Şapka)” olarak adlandırılan hacker’ın onlara fonları geri almaları için özel anahtarı verdiğini açıkladı.
Çıkarılan Ders
- Kripto para birimleri nispeten güvenlidir ancak DeFi yazılımı henüz tam anlamıyla geliştirilmemiştir. Bu nedenle yatırımcılar sadece %100 güvendikleri kripto borsalarını kullanmalıdır.
Dolandırıldıysam Ne Yapabilirim?
Bir kripto dolandırıcılığına kurban olduysanız atmanız gereken bazı adımlar vardır. Paranızı geri alacağınızın garantisi olmasa da durumu gecikmeden yetkililere bildirmek, daha fazla kişinin dolandırılmasını önlemeye yardımcı olabilir.
İşlem Kimliklerinizi (TXID'ler) Bulun
İşlem kimlikleri yetkililerin "parayı takip etmesine” ve kripto paralarınızın tam olarak nereye aktarıldığını bulmasına yardımcı olur. Soruşturma işlem kimlikleri olmadan da yürütülebilse de bunların bilinmesi incelemeyi hızlandıracak ve süreçteki olası zorlukları azaltacaktır.
Bir adresten diğerine kripto hareketinin kaydını temsil eden benzersiz bir sayı ve harf dizisi olan işlem kimliği (TXID), işlem hash'i olarak da adlandırılır.
Hash, tarih ve saati, gönderici adresini, alıcı adresini, işlem tutarlarını, ücretleri vb. tespit etmeye yarar.
Kullandığınız borsa platformu veya cüzdana bağlı olarak, işlem kimliğini bulmak için işlem bilgilerinizi detaylıca incelemeniz gerekebilir.
Olay İfadenizi Yazın
Olayın açık ve kısa bir anlatımını hazırlamak, yetkililerin fonların nasıl aktarıldığını anlamasını sağlayarak olayın gerçek değer kazanmasına ve şekillenmesine yardımcı olacaktır.
İfadenize şu önemli bilgileri dâhil etmeniz gerekir:
- Tüm TXID'ler
- Kripto paranızı gönderdiğiniz özel cüzdan ve hesap bilgileri (X borsa platformu vb.)
- Paranızı gönderdiğinize inandığınız failin özel cüzdanı (XYZ'deki arbitraj hesabı vb.)
- Dolandırıcı veya dolandırıcılar hakkında bildiğiniz tüm ayrıntılar
Kolluk kuvvetleri genellikle fonların orijinal kaynağının mülkiyetine dair kanıt sunmanızı da isteyecektir. Dolandırıcılara para göndermek için kullanmış olduğunuz hesaplara hâlâ erişiminiz olduğundan emin olmanız gerekir.
Yetkili Mercilerle İletişime Geçin
Kripto para alanındaki dolandırıcılıklar ve diğer şüpheli faaliyetler aşağıdaki mercilere bildirilmelidir:
- CFTC (Emtia Vadeli İşlem Sözleşmeleri Ticareti Komisyonu)
- FTC (Federal Ticaret Komisyonu)
- ABD SEC (Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu)
- Dolandırıcılığın şantaj veya para sızdırma içermesi durumunda, FBI'a da başvurabilirsiniz.
Kötü niyetli faaliyetlerden şüpheleniyorsanız veya bu yönde kanıtınız varsa, dolandırıcılığı mutlaka ilgili kripto borsasına da bildirin.
Bir Kripto Dolandırıcılığını Nasıl Saptayabilirim? Tehlike İşaretleri Nelerdir?
- Bir kripto dolandırıcılığını akla getirebilecek işaretler şunlardır:
- Paranızı çoğaltma vaatleri
- Bedelsiz para vaatleri
- Paranızın nereye gittiğine dair belirsiz, net olmayan açıklamalar
- Büyük sosyal medya kripto düzenleri
- Satış kabiliyeti olmadan kriptonun kilitli tutulmasını talep eden sözleşmeye dayalı yükümlülükler
- E-postalarda, sosyal medya gönderilerinde ve diğer iletişim kanallarında açık ve bariz yazım ve imlâ hataları
- Sahte influencer’lar veya bir ünlü olduğuna (veya onun onayına sahip olduğuna) dair iddialar
- Para sızdırma girişimleri veya şantaj gibi psikolojik manipülasyon
Kripto Dolandırıcılığından Nasıl Korunabilirim?
Kendi Araştırmanızı Yapın
Yaygın hatalardan biri de bir yatırıma sırf herkes yapıyor diye atılmaktır. Birkaç farklı site belirli bir kripto varlığa yatırım yapılmasını tavsiye etse bile riskler genellikle yüksektir, dolayısıyla basit Google aramalarıyla da olsa her zaman kendi kapsamlı araştırmanızı yapmanız önerilir.
Kimseye Körü Körüne Güvenmeyin
Kriptoya yatırım yaparken resmî kripto borsaları ve projelerin yanı sıra sahte hesaplar ve sitelerle karşılaşacaksınız. Ünlüler ve influencer’lar söz konusu olduğunda kolaylıkla heyecanlanabilir ve yüksek kripto getirileri vadeden DM'lere (doğrudan mesajlar) inanabilirsiniz. Altın kural, her zaman herkese karşı şüpheci olmaktır. Sonuçta, yanlış kişiye veya şirkete güvenirseniz riske atacak olduğunuz şey zor kazanılmış olan paranızdır.
Kripto Cüzdanınızı Güvende Tutun
Cüzdanınız tüm kripto varlıklarınız için başlıca depolama birimi olduğundan, iki faktörlü kimlik doğrulama (2FA) ve karmaşık şifrelerle cüzdanınızın güvenliğini sağlamanız önemlidir. Anahtarlarınızı güvenli bir şekilde saklamanız ve bunları kimseyle paylaşmamanız da mühimdir.
Tüm URL'leri Kontrol Edin
Kripto web sitelerine ve borsalarına erişirken, bilhassa da o sitede paranız varsa veya o borsa platformu üzerinden fon aktarmayı planlıyorsanız, URL'yi dikkatlice kontrol etmeyi unutmayın. Tek bir harf veya sayı yerinde değilse bile hemen durun!
Ücret Tekliflerini Reddedin
Bir kripto teklifi önceden bir ücret ödemenizi gerektiriyorsa, özellikle de "teklif" kripto para birimi cinsinden ödenecek bir ücret içeriyorsa onu hemen reddedin. Kripto alanındaki heyecan verici görünen birçok yatırım fırsatı dolandırıcılıktır. Herhangi bir şeye yatırım yapmadan önce, şirketin müşterilerini nasıl koruduğunu anlamak için mutlaka web sitesini kontrol edin. Diğer yatırımcıların inceleme yorumlarını araştırmak da karar vermenize yardımcı olacaktır.
Sonuç
Kripto paranın giderek daha fazla benimsenmesi, dolandırıcılardan ve soygunlarından kaçınma zorluğunu da beraberinde getiriyor. Piyasada gerçekten umut vadeden bazı projeler olsa da, güvenliğiniz için şu mottoyu aklınızda tutmanız faydalı olur: “Gerçek olamayacak kadar iyi görünüyorsa, muhtemelen gerçek değildir.”
Yeni bir projeyle karşılaştığınızda her zaman kendi araştırmanızı yapmaya zaman ayırın, yatırımcıların değerlendirmelerine bakın, herhangi bir tutarsızlık veya şüpheli ayrıntı olup olmadığını dikkatlice kontrol edin ve saygın sitelerden ve yasal mercilerden gelen uyarıları dikkate alın. Ayrıca cüzdanınızı çok-adımlı kimlik doğrulamasıyla güvence altına almak ve güvenli bir şekilde saklanan güçlü güvenlik anahtarlarına sahip olmak için doğru önlemleri almanız gereklidir. Son olarak, özel anahtarınızı asla güvenmediğiniz taraflarla paylaşmayın.
Kaynak:https://learn.bybit.com/tr/investing/crypto-scams/
Yorumlar
Yorum Gönder